عنوان قرارداد

منظور از «عنوان قرارداد» نامی هست که طرفین برای قرارداد فیمابین انتخاب می کنند که اصولاً باید در بالای صفحه اول قرارداد نوشته شود.

عموماً افراد در تنظیم قرارداد، در این بخش دقت کافی را نداشته و این مساله را از بدهیات می دانند. در حالی که عنوان قرارداد نشان دهنده نوع قرارداد و بیان کننده هدف و قصد (واقعی) طرفین از انعقاد قرارداد است که عدم دقت کافی در انتخاب آن موجب عدم اشراف به قصد واقعی طرفین و بروز اشکالاتی متعدد در حین اجرا یا حل هرگونه اختلاف (احتمالی) خواهد شد.

بنابر این مشخص کردن عنوان مناسب برای یک قرارداد در اجرای آن و حل اختلافات احتمالی بسیار مهم است.

اما نباید فراموش کرد که در حقوق ایران، این قصد واقعی (و عملکرد) طرفین قرارداد است که تعیین کننده نوع، آثار و احکام قرارداد بوده و اسمی که برای قرارداد انتخاب می شود در واقع اماره و نشانه ای از قصد واقعی ایشان است. به طور مثال اگه عنوان قرارداد را «عاریه» گذاشته اما مفاد قرارداد نشان دهنده این باشد که قصد طرفین «خریدو فروش» می باشد؛ مطابق با مقررات فعلی باید قرارداد را خرید و فروش دانسته و آثار و احکام عقد بیع را بر آن جاری نمود.

البته مطلبی که عرض شد؛ به معنای کم اهمیت بودن تعیین عنوان صحیح قرارداد نیست و چه بسا که عدم توجه کافی در انتخاب عنوان مناسب قراردادی، سبب ایجاد مشکلات متعدد در تشخیص قصد واقعی طرفین از انعقاد قرارداد و پیدایش اختلافات متعدد جهت اجرای آن شده است.

لذا حین تنظیم قرارداد رعایت نکات ذیل در این خصوص اهمیت دارد:

1-عنوان قرارداد بایستی متضمن انتظارات و خواسته‌ی طرفین عقد باشد.

2- چنانچه طرفین دارای تخصص و تبحر کافی در شناخت انواع قراردادها و آثار هر کدام نیستند یا امکان تعیین عنوان صحیح قرارداد (آن گونه که در قوانین و مقررات کشور ذکر شده) وجود ندارد؛ مناسب ترین راه حل استفاده ازعناوین کلی در قرارداد فیمابین خواهد بود.

3- آنچه که نهایتاً نوع قرارداد، احکام و آثار آن را تعیین می‌کند؛ مطالبی است که در مواد و بندهای قرارداد به عنوان حقوق و تعهدات طرفین مشخص شده است، نه عنوانی که برای قرارداد انتخاب شده اما با قصد واقعی طرفین تفاوت دارد.

4- برخی قرارداد ها مشتمل بر چند تعهد مختلف است که در شرایط عادی می توان هریک را قراردادی جداگانه دانست (تعدد موضوعات قرارداد) اما طرفین تشخیص داده اند که این تعهدات در قالب قراردادی واحد قرار گیرند. در این حالت بهتر است که در عنوان قرارداد کلیه موارد به تفکیک تصریح شوند. در غیر اینصورت باید با توجه به تفسیر کلی توافقات طرفین و نتیجه حاصل از قرارداد، عنوانی مناسب برای قرارداد پیدا کرد. هرچند که توصیه می شود برای هر مورد قراردادی جداگانه تنظیم شود.

5- چنانکه گذشت، برای توجیه مطابقت قرارداد مورد نظر با هر یک از عقود معین قابل تطبیق، موانعی بر سر راه وجود دارد که ناشی از احکام و آثار خاص هر یک از این عقود است. قبل از بکاربردن نام هریک از این قرارداد‌ها، از تاثیری که این عنوان بر قرارداد شما می‌گذارد اطمینان یابید.

6- با توجه به مطالبی که گذشت اگر نمی توانید عنوان مناسبی برای قرارداد خود پیدا کنید یا تردید داشته و اساساً نمی دانید قراردادی که قصد تنظیمش را دارید منطبق با کدام یک از عقود معینه در مقررات است؛ عنوان مطلق «قرارداد» را بدون هیچ صفتی انتخاب کنید تا از بابت انتخاب عنوانی نامناسب قرارداد دچار اشکال نشده و متن قرارداد تکلیف روابط طرفین رو مشخص کند.

آثار درج عنوان صحیح:

1- جلوگیری از بروز اختلافات احتمالی
2- قابلیت استناد در صورت بروز اختلاف
3- جلوگیری از تفاسیر یا ادعاهای ناروا
4- امکان تفسیر و اجرای بهتر قرارداد
5- تعیین کننده میزان بیمه پرداختی در قراردادهای اداری (دولتی)