طرفین قرارداد

منظور از طرفین قرارداد چیست؟

منظور از طرفین قرارداد، اشخاصی هستند که قرارداد با توافق و اعلام اراده آن‌ها تحقق پیدا می‌کند و همزمان حقوق ایجاد شده از قرارداد به نفع آنها و تعهدات ناشی شده از قرارداد بر عهده آنها ایجاد می شود.

قراردادها در شمار اعمال حقوقی قرار می‌گیرند و انعقاد آن‌ها نیز یک عمل حقوقی محسوب می‌شود. به همین دلیل، قراردادها در صورتی معتبر و واجد آثار حقوقی اند که طرفین آن‌ها از شرایط لازم برای انجام اعمال حقوقی برخوردار باشند.

چه کسانی می‌توانند طرفین قرارداد باشند؟

انواع طرفین قرارداد عبارت است از:

1- اشخاص حقیقی یعنی انسانها
2- اشخاص حقوقی یعنی تشکیلاتی که انسانها جهت اجرای اعمال حقوقی ایجاد می کنند. شخص حقوقی به مجموع افرادی گفته می‌شود که دور هم جمع شده‌اند و یک شخصیت اعتباری جدید و مستقل را تاسیس کرده‌اند. تمام سازمان‌ها، شرکت‌ها، نهادها و دیگر ارگان‌هایی که مطابق با قانون تشکیل شده‌اند، از جمله اشخاص حقوقی هستند.

شرایط طرفین قرارداد (اشخاص حقیقی)

1- اهلیت داشتن برای انعقاد قرارداد
2- دارای قصد و رضا بودن برای انعقاد قرارداد
3- بالغ بودن
4- رشیدن بودن برای انعقاد قراردادهای مالی
5- دارای محدودیت قانونی نبودن در انعقاد برخی قراردادها

در صورتی که اشحاص حقیقی دارای تمام یا برخی از این شرایط نباشند قرارداد آنها دچار اشکال و در برخی موارد باطل خواهد بود.

اشخاص حقوقی هم می‌توانند طرفین قرارداد باشند

اشخاص در علم حقوق به حقیقی و حقوقی تقسیم می‌شوند. منظور از شخص حقوقی، هر انسان زنده‌ است. تمام اشخاص حقیقی به محض تولد از حقوق و تکالیفی برخوردار خواهند شد.

اشخاص حقوقی از تمام حقوق و تکالیف قانونی برخوردار می‌شوند، مگر حقوق و تکالیفی مانند حق حضانت و حق مسکن که به انسان‌ها اختصاص دارند.
بنابراین اشخاص حقوقی هم می‌توانند یکی از طرفین قرارداد باشند و قراردادی که تمام طرفین آن شخص حقوقی هستند معتبر و قانونی است.

شرایط طرفین قرارداد (اشخاص حقوقی)

1- اهلیت داشتن
2- دارای قصد و رضا بودن
3- دارای اهلیت قانونی جهت انعقاد قرارداد مورد نظر باشند.
4- علیرغم داشتن اهلیت قانونی، توسط قانون یا مقام قضایی ممنوع از معامله به معنای عام نشده باشند.

شرایط طرفین قرارداد در خصوص اشخاص حقیقی

همانگونه که گفتیم، قرارداد یک ماهیت حقوقی محسوب شده و در صورتی معتبر است که طرفین آن از اهلیت و صلاحیت قانونی برای انجام اعمال حقوقی برخوردار باشند. بلوغ، عقل، رشد و ممنوع المعامله نبودن، از جمله شرایطی هستند که طرفین قرارداد باید از آن‌ها برخوردار باشند. بنابراین، می‌توان گفت که قراردادهای مالی و غیر مالی در صورتی معتبر، صحیح و دارای آثار حقوقی هستند که طرفین آن از انجام معامله ممنوع نشده و عاقل، بالغ و رشید باشند. در ادامه، شرایط صحت قرارداد میان طرفین توافق نامه‌های مالی و غیر مالی را بررسی می‌کنیم.

بالغ بودن طرفین قرارداد

در اصطلاح فقهی و حقوقی، بالغ به فردی گفته می‌شود که به سن بلوغ شرعی رسیده است. سن بلوغ را نیز برای دختران و پسران به ترتیب 9 و 15 سال تمام قمری در نظر گرفته‌اند. قانونگذار، افراد نابالغ را از انجام تمام حقوق مالی و غیر مالی منع کرده است. به همین دلیل، کودکان نابالغ نمی‌توانند قراردادهای مالی یا غیر مالی را امضا کنند. قراردادی که توسط کودک نابالغ امضا شده باشد نیز نامعتبر و فاقد آثار قانونی است.

رشید بودن طرفین قرارداد

در اصطلاح حقوقی به فردی که می‌تواند در اموال و دارایی‌های خود به صورت عاقلانه دخل و تصرف کند، رشید گفته می‌شود. سفیه نیز به فردی می‌گویند که از قدرت و توانایی عقلی لازم برای دخل و تصرف در اموال و حقوق مالی خود برخوردار نیست. قانونگذار، افراد غیر رشید را از انجام تمام اعمال حقوقی، ممنوع کرده و وظیفه مدیریت و محافظت از اموال و دارایی‌های این افراد را به ولی یا قیم آن‌ها سپرده است. به عبارت دیگر، افراد غیر رشید (سفیه)، نمی‌توانند به صورت مستقل در اموال و دارایی‌های خودشان دخل و تصرف کنند. به همین دلیل می‌توان گفت که افراد غیر رشید از صلاحیت و شرایط قانونی لازم برای امضای قراردادهای مالی برخوردار نیستند. بنابراین اگر، یکی از طرفین قرارداد مالی، غیر رشید باشد، باعث غیر نافذ شدن این قرارداد می‌شود. قرارداد غیر نافذ نیز به قراردادی می‌گویند که از آثار قانونی برخوردار نخواهد شد.

صحت یا بطلان قرارداد غیر نافذی که توسط غیر رشید امضا شده به تصمیم ولی یا قیم او بستگی دارد. اگر ولی یا قیم غیر رشید، توافق نامه مالی که توسط غیر رشید امضا شده است را اجازه بدهند، باعث صحت و اعتبار این قرارداد می‌شوند. عدم اجازه ولی یا قیم نیز باعث بطلان توافق نامه مالی خواهد شد که توسط غیر رشید امضا شده است.

از سوی دیگر باید به این نکته توجه کنیم که تمام قراردادهای غیر مالی افراد غیر رشید، کاملا صحیح و معتبر هستند و از آثار قانونی نیز برخوردار می‌شوند.

اهمیت مجنون نبودن

در اصطلاح قانون مدنی به فردی که قوای ادراکی و مغزی او مختل شده یا کاملا از بین رفته است، مجنون گفته می‌شود. قانونگذار، افراد مجنون را از انجام تمام اعمال حقوقی اعم از مالی یا غیر مالی ممنوع کرده است. بنابراین، اگر یکی از طرفین قرارداد مالی یا غیر مالی، مجنون باشد باعث بطلان این قرارداد خواهد شد.

ممنوع المعامله نبودن طرفین

افراد ممنوع المعامله به افرادی گفته می‌شود که از انجام تمام یا برخی از معاملات ممنوع شده‌اند. تاجران ورشکسته و محکومین دادگاه از جمله افرادی هستند که به واسطه حکم دادگاه از معامله تمام یا برخی از اموال خودشان ممنوع می‌شوند. قانونگذار، افراد ممنوع المعامله را از خرید و فروش اموال خودشان ممنوع کرده است. به همین دلیل، افراد ممنوع المعامله نمی‌توانند توافق نامه‌های مالی را به عنوان خریدار یا فروشنده امضا کنند. توافق نامه مالی که توسط افراد ممنوع المعامله امضا شده باشد، غیر نافذ و فاقد آثار قانونی است. تنفیذ و صحت این توافق نامه منوط به اجازه مراجع قانونی یا قضایی ذی ربط خواهد بود.

بررسی شرایط طرفین قرارداد در رابطه با اشخاص حقوقی

همانگونه که گفتیم، اشخاص حقوقی نیز می‌توانند قراردادهای مالی و غیر مالی را امضا کنند. اگر یکی از طرفین قرارداد شخص حقوقی باشد باید متن قرارداد توسط نماینده او (شخص حقوقی) امضا شود. فردی که قرارداد را به نمایندگی از شخص حقوقی امضا می‌کند، باید دارای حق امضای اسناد و قراردادها باشد. بنابراین، قراردادی که توسط فرد فاقد حق امضا شده است، هیچگونه الزام و تعهدی را برای شخص حقوقی ایجاد نمی‌کند.

همچنین، موضوع قراردادی که یکی از طرفین آن، شخص حقوقی است باید در حوزه اختیارات قانونی آن (شخص حقوقی طرف قرارداد) باشد.