قراردادهای مشارکت عمومی–خصوصی (PPP) به عنوان یک روش مهم برای ساخت زیرساختها و ارائه خدمات عمومی، امروزه در اقتصاد کشورها نقش پررنگی دارند. از آنجا که این قراردادها، تعهدات مالی و مدیریتی بلندمدتی ایجاد میکنند، انتخاب شریک خصوصی باید با دقت بالا و بر اساس قواعد حقوقی انجام شود. در این میان، اجرای مناقصات در قراردادهای PPP تنها راه قانونی و شفاف برای ایجاد رقابت عادلانه و تضمین این است که بخش عمومی بهترین ارزش را در ازای منابع خود دریافت کند. بنابراین، بررسی دقیق اهمیت و جایگاه مناقصه در انتخاب شریکی که بتواند پروژه را در طولانی مدت موفق نگه دارد، امری حیاتی است.
بررسی اهمیت و جایگاه مناقصه در نظام اقتصادی و نقش انتخاب شریک
| بخش | توضیحات | اهمیت |
|---|---|---|
| الف) اهمیت مناقصه در پروژههای PPP | مناقصه، نقطه آغاز هر پروژه مشارکت عمومی–خصوصی است و نقشی تعیینکننده در دستیابی به اهداف کلان اقتصادی و خدماتی دارد. بدون رقابت سالم و شفاف، ارزش واقعی برای پول (Value for Money) تحقق نمییابد و ریسکهای ناکارآمدی در مرحله بهرهبرداری افزایش مییابد. | شفافیت، رقابت سالم، کاهش ریسک مالی |
| ب) نقش انتخاب شریک خصوصی در تضمین موفقیت پروژه | انتخاب شریک خصوصی شایسته به معنای انتخاب نهادی است که توان فنی، مدیریتی و مالی لازم برای تأمین خدمات بلندمدت را داراست. به همین دلیل، کیفیت فرآیند انتخاب شریک خصوصی بر کل چرخه عمر پروژه تأثیر میگذارد. | پایداری پروژه، کارایی فنی و مالی |
| ج) جایگاه مناقصه در نظام حکمرانی اقتصادی | مناقصههای PPP برخلاف مناقصات سنتی، تنها خرید خدمت یا کالا نیستند؛ بلکه مشارکت بلندمدت در مدیریت داراییهای عمومیاند. طراحی درست این فرآیند، شاخص بلوغ نهادی کشور در زمینه مشارکت عمومی و خصوصی است. | بلوغ نهادی، مدیریت کارآمد منابع عمومی |
1- چارچوب حقوقی و نهادی مناقصات PPP
۱-۱- مبانی قانونی اجرای PPP در ایران
اجرای پروژههای PPP در ایران در حال حاضر بر پایه مجموعهای از مقررات پراکنده مانند قانون برگزاری مناقصات مصوب ۱۳۸۳ و برخی مصوبات شورای اقتصاد انجام میشود. با این حال، فقدان قانون جامع PPP موجب شده تا تفسیرها و رویهها در نهادهای مختلف ناهمگون باشد. توجه به این مبانی قانونی، برای تدوین قراردادهای پیمانکاری موفق و پایدار در پروژههای PPP حیاتی است و میتواند پایهای برای مدیریت ریسک بهینه ایجاد کند.
۱-۲- تطبیق با چارچوبهای بینالمللی
مدلهای بینالمللی، مانند راهنمای UNCITRAL و دستورالعملهای EPEC اروپا، فرایند مناقصه PPP را بر اساس سه اصل کلیدی طراحی کردهاند:
- رقابت شفاف
- ارزیابی ارزش برای پول
- تخصیص بهینه ریسکها
“Countries should implement PPP-related reforms such as enacting PPP laws, streamlining PPP procurement and bidding processes, and strengthening institutional capacity to ensure transparency and efficiency in project implementation.”
منبع: Asian Development Bank (ADB)
ترجمه متن بالا:
کشورها باید اصلاحات مرتبط با مشارکت عمومی–خصوصی (PPP) را اجرا کنند؛ از جمله تصویب قوانین ویژه PPP، تسهیل و ساماندهی فرایندهای مناقصه و تأمین مالی این پروژهها، و تقویت ظرفیت نهادی برای تضمین شفافیت و کارایی در اجرای پروژهها.
اقتباس هدفمند از این مدلها میتواند دستورالعملهای داخلی ایران را اصلاح کند و به بهبود شفافیت و کارایی مناقصات کمک کند. این اصول بهخصوص در زمینه تدوین قراردادهای پیمانکاری و طراحی مکانیسمهای مدیریت ریسک پروژه PPP اهمیت ویژهای دارند.
۱-۳- جایگاه نهاد PPP Unit
در بسیاری از کشورها، یک واحد تخصصی با عنوان PPP Unit در وزارت اقتصاد یا دارایی ایجاد شده است که وظایف آن شامل:
- هماهنگی میان نهادهای اجرایی
- نظارت بر فرآیند مناقصات
- ارائه پشتیبانی فنی و حقوقی به سرمایهگذاران
استقرار چنین نهادی در ایران میتواند شکاف میان نهادهای اجرایی و سرمایهگذاران را کاهش دهد و روند اجرای پروژههای PPP را به سمت شفافیت، کارایی و کاهش ریسک سوق دهد.
2- اهداف و اصول مناقصات PPP
2-1-شفافیت و رقابت منصفانه
اصل شفافیت تضمین میکند که همه متقاضیان به اطلاعات یکسان دسترسی داشته باشند و تصمیمات بر پایه معیارهای عینی اتخاذ شوند. این اصل مانع از فساد و تبانی در فرایند انتخاب میشود.
2-2- محرمانگی اطلاعات و اعتماد متقابل
در کنار شفافیت، حفظ محرمانگی پیشنهادها و اطلاعات فنی نیز ضروری است تا رقبا از اطلاعات یکدیگر سوءاستفاده نکنند و بخش خصوصی اعتماد لازم را برای ارائه پیشنهادهای نوآورانه داشته باشد.
2-3- تعادل میان منافع عمومی و جذابیت اقتصادی
قرارداد PPP باید هم منافع دولت را تأمین کند و هم انگیزه کافی برای سرمایهگذاری بخش خصوصی ایجاد نماید. این تعادل از طریق طراحی دقیق معیارهای ارزیابی و تقسیم ریسکها حاصل میشود.
3- انواع روشهای انتخاب شریک خصوصی
3-1- مناقصه عمومی (Open Tender)
در این روش، اطلاعیه مناقصه برای عموم منتشر میشود و همه متقاضیان واجد شرایط میتوانند شرکت کنند. این روش مناسب پروژههایی است که مشخصات فنی آنها روشن و بازار رقابتی فعالی دارند.
3-2- مناقصه محدود (Restricted Tender)
در مناقصه محدود، تنها شرکتهایی که در مرحله پیشصلاحیت تأیید شدهاند دعوت به ارائه پیشنهاد میشوند. این روش باعث تسریع فرآیند و تمرکز بر متقاضیان با صلاحیت میشود.
3-3- گفتوگوی رقابتی (Competitive Dialogue)
در پروژههای پیچیده که راهحل واحدی وجود ندارد، کارفرما با چند متقاضی منتخب وارد گفتوگو میشود تا طرحهای بهینه استخراج گردد. مدل «EPEC Competitive Dialogue Guidance» در اروپا از مشهورترین نمونههای این روش است.
3-4- مذاکره مستقیم (Direct Negotiation)
در موارد خاص مانند پروژههای استراتژیک یا مواقع اضطراری، ممکن است مذاکره مستقیم با یک سرمایهگذار صورت گیرد. با این حال، این روش باید با ملاحظات شفافیت و کنترل نظارتی همراه باشد.
3-5- تحلیل تطبیقی
بر اساس تجربه بانک توسعه آسیایی (ADB) و بانک جهانی (WB)، انتخاب روش مناقصه باید متناسب با ماهیت پروژه، سطح رقابت بازار و پیچیدگی مالی طرح باشد.
4- برنامهریزی و طراحی فرآیند مناقصه
۴-۱- تدوین اسناد مناقصه
اسناد مناقصه مانند Request for Qualification، RFP و Draft Contract باید حاوی جزئیات فنی، حقوقی و مالی شفاف و دقیق باشند. هرگونه ابهام در این اسناد میتواند موجب اعتراض شرکتکنندگان یا حتی لغو مناقصه شود. استفاده از مشاوره حقوقی قرارداد در این مرحله به تضمین صحت و کامل بودن اسناد کمک میکند و احتمال بروز اختلافات را کاهش میدهد.
۴-۲- زمانبندی مراحل
فرآیند مناقصه PPP معمولاً بین ۹ تا ۱۸ ماه طول میکشد و شامل مراحل:
- پیشصلاحیت
- ارائه پیشنهاد
- ارزیابی پیشنهادها
- مذاکره و نهاییسازی
برنامهریزی دقیق زمانی برای هر مرحله، به ویژه در تصمیمگیریهای حساس حقوقی و فنی، حیاتی است تا از تأخیر و ایجاد هزینههای اضافی جلوگیری شود.
۴-۳- تعیین مسئولیتها
تخصیص وظایف میان نهاد عمومی، مشاوران فنی و مشاور حقوقی زبده باید از همان ابتدا مشخص گردد. این کار باعث میشود مسئولیتها در طول مناقصه پراکنده یا نامشخص نباشند و فرآیند مدیریت مناقصه به شکل شفاف و مؤثر پیش رود.
5- مرحله پیشصلاحیت (Prequalification)
5-1- معیارهای ارزیابی
در این مرحله، توان مالی، تجربه مشابه، ظرفیت مدیریتی، و توان فنی متقاضیان ارزیابی میشود. هدف حذف شرکتهایی است که فاقد قابلیتهای پایه برای اجرای پروژهاند.
5-2- فرآیند ارزیابی و امتیازدهی
کارفرما میتواند با استفاده از مدل امتیازدهی کمی (مثلاً ۴۰٪ فنی، ۳۰٪ مالی، ۳۰٪ مدیریتی) شرکتها را رتبهبندی کند. این شفافیت، زمینه اعتراضات بعدی را کاهش میدهد.
5-3-اشتباهات رایج
از جمله اشتباهات رایج در پیشصلاحیت، تعریف کلی معیارها یا استفاده از شاخصهای غیرقابل اندازهگیری است. دستورالعمل UNCITRAL بر ضرورت “Objective and Measurable Criteria” تأکید دارد.
6- درخواست پیشنهاد (RFP) و تعامل با متقاضیان
6-1- محتوای RFP
سند RFP باید شامل شرح خدمات، الزامات مالی، مدل قراردادی، و معیارهای ارزیابی باشد. این سند، مبنای اصلی مقایسه پیشنهادهای بخش خصوصی است.
6-2- نشستهای توجیهی
پیش از ارائه پیشنهاد، جلساتی میان کارفرما و متقاضیان برگزار میشود تا ابهامات رفع گردد. مستندسازی این نشستها برای جلوگیری از تفسیر نادرست اهمیت دارد.
6-3- مدیریت پرسشها
تمامی پرسشها و پاسخها باید بهصورت رسمی و همزمان به اطلاع همه متقاضیان برسد. این امر تضمینکننده عدالت رقابتی است.
7- ارزیابی فنی و مالی پیشنهادها
7-1- ارزیابی فنی
در ارزیابی فنی، توان طراحی، ساخت، بهرهبرداری و انتقال فناوری بررسی میشود. معیارهای اصلی شامل پایداری محیطزیستی، کیفیت خدمات، و نوآوری در روش ساخت است.
7-2- ارزیابی مالی
در بخش مالی، شاخصهایی نظیر نرخ بازده داخلی (IRR)، ارزش فعلی خالص (NPV)، و ساختار تعرفهها بررسی میشود. مدل «Value for Money Assessment» که در دستورالعمل EPEC معرفی شده، الگویی معتبر برای این مرحله است.
7-3- مدل امتیازدهی ترکیبی
برای اطمینان از تصمیم بهینه، امتیاز فنی و مالی باید با ضرایب مشخص ترکیب شوند؛ مثلاً ۶۰٪ فنی و ۴۰٪ مالی. این روش مانع از انتخاب صرفاً ارزانترین پیشنهاد میشود.
8- مذاکره و انتخاب پیشنهاد برتر
8-1- مرحله Preferred Bidder Negotiation
پس از تعیین برنده مشروط، مذاکرات نهایی برای تنظیم جزئیات قرارداد انجام میشود. این مذاکرات باید محدود و مستند باشد تا عدالت رقابتی حفظ گردد.
8-2- تعیین نهایی ریسکها و تضمینها
در این مرحله، تقسیم ریسکها، تضمینهای مالی، و مکانیسمهای جبران خسارت تعیین میشود. ارجاع به «Contractual Provisions of EPEC Model» میتواند راهنمایی ارزشمند برای تنظیم متن نهایی باشد.
8-3- امضای قرارداد و تعهدات پس از مناقصه
پس از امضای قرارداد، تعهدات پسامنـاقصهای مانند رسیدگی به شکایات و اطلاعرسانی عمومی باید اجرا شود تا شفافیت حفظ گردد.
9- ریسکهای رایج در فرآیند مناقصه PPP و راهکارها
9-1- تبانی بین متقاضیان
تبانی میتواند از طریق تبادل اطلاعات پنهان یا قیمتگذاری هماهنگ شکل گیرد. راهکار مؤثر، نظارت مستمر نهادهای ضد فساد و ثبت کلیه ارتباطات رسمی است.
9-2- طراحی نادرست معیارهای ارزیابی
اگر معیارها مبهم یا سلیقهای باشند، نتایج مناقصه غیرقابل اتکا میشود. تدوین شاخصهای دقیق و کمی بهترین راه پیشگیری است.
9-3- طلاعات ناقص از پروژه
نبود دادههای مالی و فنی کافی، مانع از ارائه پیشنهادهای رقابتی میشود. مطالعات امکانسنجی جامع پیش از مناقصه ضروری است.
9-4- مداخلات سیاسی
تغییر سیاستهای کلان یا نفوذهای سیاسی ممکن است تصمیمات فنی را مختل کند. استقلال نهاد PPP Unit و انتشار عمومی نتایج میتواند مانع این مشکل گردد.
10- نقش تیم ارزیابی و نهادهای نظارتی
10-1- ترکیب تخصصی تیم ارزیابی
تیم ارزیابی باید شامل کارشناسان فنی، مالی، و حقوقی باشد. حضور نماینده نهاد نظارتی موجب افزایش مشروعیت فرآیند میشود.
10-2- جلوگیری از تضاد منافع
اعضای تیم باید بیطرفی خود را با امضای «Declaration of Interest» اعلام کنند. این رویه در دستورالعمل بانک جهانی الزامی است.
10-3- مکانیزم اعتراض (Bid Challenge Mechanism)
سیستم اعتراض رسمی به متقاضیان اجازه میدهد نسبت به تصمیمات مناقصه اعتراض کنند. این سازوکار، یکی از شاخصهای کلیدی شفافیت محسوب میشود.
11- مطالعات موردی بینالمللی
11-1- تجربه بریتانیا – پروژه مدارس (PFI)
در مدل PFI انگلستان، انتخاب شریک خصوصی از طریق گفتوگوی رقابتی انجام شد و نتایج آن نشان داد ترکیب شفافیت و انعطاف، کلید موفقیت است.
11-2- تجربه هند
در هند، پروژههای PPP در بخش بزرگراهها با مناقصه محدود برگزار شد و با وجود موفقیت نسبی، مشکلاتی در پیشبینی درآمد و بازده رخ داد.
11-3- درسهایی برای ایران
ترکیب رقابت واقعی، ارزیابی شفاف، و ثبات مقررات، سه عامل حیاتی برای موفقیت مناقصات PPP در ایران هستند.
12- چالشهای خاص اجرای مناقصات PPP در ایران
12-1- خلأهای حقوقی و نهادی
نبود قانون جامع PPP و تفسیرهای متفاوت از مقررات مناقصات، موجب بیثباتی رویهها شده است. تدوین یک قانون واحد و روشن ضروری است.
12-2- کمبود تجربه بخش خصوصی
شرکتهای داخلی اغلب با الزامات قراردادی و مالی PPP آشنا نیستند. آموزش و انتقال تجربه از طریق همکاریهای بینالمللی باید تقویت شود.
12-3- مشکلات در مدل مالی
تعیین نرخ بازده، تضمین دولتی، و تقسیم درآمدها در ایران هنوز فاقد چارچوب استاندارد است. اقتباس از «ADB PPP Handbook» میتواند در این زمینه راهگشا باشد.
12-4- ضعف در شفافیت و پاسخگویی
عدم انتشار عمومی اطلاعات مناقصات، اعتماد سرمایهگذاران را تضعیف میکند. ایجاد سامانه ملی اطلاعات PPP میتواند این ضعف را جبران کند.
13- اصلاحات و راهکارهای بومیسازی
13-1- تدوین آییننامه اختصاصی مناقصات PPP
این آییننامه باید معیارهای ارزیابی، نحوه اعتراض، و مراحل تأیید قرارداد را بهصورت شفاف مشخص کند.
13-2- طراحی مدل ارزیابی بومی
ترکیب تجربه جهانی با شاخصهای بومی (مانند ضریب اشتغالزایی یا انتقال فناوری) میتواند معیارهای تصمیمگیری را واقعگرایانهتر کند.
13-3- ایجاد نهاد PPP Unit
ایجاد واحد تخصصی PPP در سطح ملی با وظایف نظارتی، آموزشی، و هماهنگی، پایهای برای اجرای صحیح مناقصات خواهد بود.
13-4- آموزش و ظرفیتسازی
آموزش مدیران دولتی، کارشناسان حقوقی و سرمایهگذاران خصوصی در زمینه اصول PPP باید در اولویت برنامههای توسعه قرار گیرد.
جمعبندی
الف) لزوم تحول در رویکرد مناقصات
مناقصه در پروژههای PPP صرفاً خرید خدمات نیست، بلکه انتخاب شریک بلندمدت برای اداره دارایی عمومی است. بنابراین، فرایند باید مبتنی بر تحلیل ارزش برای پول و تقسیم هوشمندانه ریسک باشد.
ب) بهرهگیری از تجربه بینالمللی
استفاده هدفمند از مدلهای EPEC، UNCITRAL، و ADB، بهویژه در طراحی معیارهای ارزیابی، میتواند کیفیت مناقصات را در ایران ارتقا دهد.
ج) مسیر آینده
اصلاح قوانین، آموزش تخصصی، و شفافسازی اطلاعات مناقصات، سه ستون اصلی نظام کارآمد PPP در ایران خواهند بود. تحقق این اهداف، ایران را به کشوری آماده برای مشارکتهای توسعهمحور و پایدار تبدیل خواهد کرد.
بخش اول: چکلیست جامع اجرای مناقصه PPP (مناسب برای ایران)
فاز ۱: آمادهسازی مناقصه
| ردیف | اقدام کلیدی | مسئول انجام | وضعیت | توضیحات |
|---|---|---|---|---|
| 1 | تشکیل کمیته راهبری پروژه PPP | کارفرما | ☐ | شامل نمایندگان حقوقی، مالی، فنی، و برنامهریزی |
| 2 | تهیه گزارش امکانسنجی اولیه | مشاور فنی–اقتصادی | ☐ | شامل تحلیل تقاضا، هزینه–فایده و مدل مشارکت |
| 3 | تعیین مدل قراردادی مناسب (BOT، BOO، DBFO و…) | کارفرما + مشاور | ☐ | بر اساس ماهیت پروژه و سیاست انتقال ریسک |
| 4 | اخذ مصوبات و مجوزهای قانونی | دستگاه اجرایی | ☐ | قبل از انتشار فراخوان الزامی است |
| 5 | تدوین پیشنویس بسته مناقصه (RFP Draft) | مشاور حقوقی و مالی | ☐ | شامل شرایط، معیارهای ارزیابی و ساختار مالی |
فاز ۲: پیشصلاحیت (Prequalification)
| ردیف | اقدام کلیدی | توضیح |
|---|---|---|
| 1 | انتشار آگهی فراخوان پیشصلاحیت | در سامانه تدارکات الکترونیکی دولت و روزنامه رسمی |
| 2 | تدوین فرم PQ (Prequalification Form) | شامل اطلاعات فنی، مالی و سوابق پروژههای مشابه |
| 3 | ارزیابی صلاحیت فنی و مالی متقاضیان | بر اساس امتیازدهی مشخص (مثلاً ۴۰٪ فنی، ۳۰٪ مالی، ۳۰٪ مدیریتی) |
| 4 | فهرستنویسی شرکتهای واجد شرایط | حداقل ۳ تا ۵ شرکت برتر برای مرحله بعد انتخاب شوند |
فاز ۳: درخواست پیشنهاد (RFP)
| ردیف | اقدام | توضیح |
|---|---|---|
| 1 | انتشار بسته RFP برای شرکتهای منتخب | شامل مدارک فنی، مالی، مدل مالی و پیشنویس قرارداد |
| 2 | برگزاری جلسه توجیهی (Pre-bid Meeting) | پاسخ به پرسشها و شفافسازی الزامات |
| 3 | دریافت پیشنهادها در دو پاکت مجزا (فنی و مالی) | رعایت الزامات محرمانگی و امانتداری |
| 4 | تشکیل کمیته ارزیابی | با حضور اعضای مستقل از دستگاه مناقصهگزار |
| 5 | امتیازدهی به پیشنهادها طبق جدول ارزیابی | اعلام برنده ترجیحی (Preferred Bidder) |
فاز ۴: مذاکره و نهاییسازی
| ردیف | اقدام | توضیح |
|---|---|---|
| 1 | نظارت بر اجرای تعهدات قرارداد | توسط ناظر پروژه یا واحد نظارت PPP برای اطمینان از اجرای مفاد توافق |
| 2 | پایش عملکرد دورهای | بررسی شاخصهای عملکرد (KPIs) در زمینه کیفیت، هزینه و زمانبندی |
| 3 | مدیریت تغییرات و شرایط فورسماژور | بررسی تغییرات در محدوده پروژه و رسیدگی به وقایع غیرقابل پیشبینی |
| 4 | تهیه گزارشهای نظارتی و مالی | گزارشهای دورهای برای دستگاه اجرایی و سرمایهگذار خصوصی |
| 5 | ثبت و مستندسازی تجربیات پروژه | بهمنظور بهبود فرآیندها و کاهش ریسک در پروژههای PPP آینده |
فاز ۵: پس از عقد قرارداد
| اقدام | نکته |
|---|---|
| نظارت بر اجرای تعهدات | توسط ناظر مقیم یا واحد نظارت PPP |
| پایش عملکرد (Performance Monitoring) | شاخصهای کمی مانند دوره بهرهبرداری، کیفیت خدمات |
| مدیریت تغییرات و Force Majeure | مطابق با سازوکار قراردادی مصوب |
| ثبت و آرشیو تجربیات پروژه | برای بهبود فرآیند مناقصات آتی |
بخش دوم: قالب پیشنهادی RFP (Request for Proposal)
۱. مقدمه و مشخصات کلی پروژه
• معرفی پروژه، اهداف، دامنه خدمات
• نهاد کارفرما، وزارتخانه یا سازمان مادر
• نوع مدل PPP مورد نظر (BOT، BOO، DBFOM و…)
• ارزش تقریبی سرمایهگذاری و دوره بهرهبرداری
۲. دستورالعمل برای متقاضیان (Instructions to Bidders)
• نحوه تهیه و ارسال پیشنهاد
• زمانبندی مناقصه (Calendar of Events)
• توضیح در مورد پاکت فنی و مالی
• ضوابط مربوط به تضاد منافع و محرمانگی
۳. اطلاعات فنی پروژه
- توصیف دقیق خدمات، مشخصات فنی، نقشهها و استانداردها
- خروجیهای مورد انتظار (Output Specifications)
- شاخصهای عملکرد (KPIs) و الزامات کیفیت
- الزامات زیستمحیطی و مجوزهای مورد نیاز
۴. ساختار مالی پیشنهادی
• منابع تأمین مالی (Equity, Debt, Grants)
• مدل درآمدی (Tariff-based, Availability payment)
• پیشبینی جریان نقدی (Cash Flow Projection)
• نرخ بازده داخلی مورد انتظار (IRR)
• الزامات مربوط به تضمینها و وثایق
۵. معیارهای ارزیابی پیشنهادها
در دو بخش «فنی» و «مالی» انجام میشود (جدول زیر)
بخش سوم: نمونه جدول امتیازدهی در مناقصات PPP (ایرانیسازیشده)
الف) ارزیابی فنی (۶۰٪ وزن کل)
| ردیف | معیار ارزیابی | شرح جزئیات | امتیاز حداکثری |
|---|---|---|---|
| 1 | تجربه در پروژههای مشابه PPP | حداقل ۲ پروژه با ارزش مشابه | 10 |
| 2 | توان مالی و ساختار سرمایه | نسبت سرمایه به بدهی، رتبه اعتباری، پشتوانه بانکی | 10 |
| 3 | طرح فنی و مهندسی پیشنهادی | کیفیت طراحی، نوآوری، رعایت استانداردها | 10 |
| 4 | برنامه زمانبندی اجرا | واقعبینی، کنترل ریسک تأخیر | 5 |
| 5 | طرح بهرهبرداری و نگهداری (O&M) | ساختار مدیریتی، تضمین کیفیت خدمات | 10 |
| 6 | برنامه انتقال (Transfer Plan) | نحوه انتقال دارایی در پایان دوره | 5 |
| 7 | برنامه مدیریت ریسک | شفافیت در شناسایی و کنترل ریسکها | 5 |
| جمع کل | 60 |
ب) ارزیابی مالی (۴۰٪ وزن کل)
| ردیف | معیار ارزیابی | توضیح | امتیاز حداکثری |
|---|---|---|---|
| 1 | نرخ بازده سرمایه (IRR) | متناسب با مدل مالی پروژه | 10 |
| 2 | سهم دولت از منافع پروژه | پایینتر بودن یارانه یا کمک بلاعوض | 10 |
| 3 | میزان هزینه کل سرمایهگذاری (CAPEX) | واقعی، بهینه، بر مبنای بازار | 5 |
| 4 | پایداری مدل مالی | حساسیت در برابر تغییرات تقاضا یا نرخ بهره | 5 |
| 5 | تعهدات مالی و تضمینها | میزان کفایت ضمانتها، بیمه و وثیقه | 5 |
| 6 | ساختار بازپرداخت یا دریافت تعرفه | منطبق با سیاستهای عمومی و عدالت اجتماعی | 5 |
| جمع کل | 40 |
حد نصاب امتیاز فنی
پیشنهادهایی که حداقل ۴۵ امتیاز فنی از ۶۰ کسب نکنند، به مرحله مالی راه نمییابند.
امتیاز نهایی بر اساس فرمول زیر محاسبه میشود:
“Final Score”=(T/T_max)×60+(F/F_max)×40
که در آن:
T: امتیاز فنی شرکت
F: امتیاز مالی شرکت
نکات تکمیلی برای پروژههای ایرانی
• در پروژههای انرژی و حملونقل، وزن مالی پروژه میتواند تا ۵۰٪ افزایش یابد. این موضوع اهمیت مسئولیتهای قانونی شرکتهای حملونقل ایرانی را بیش از پیش نشان میدهد و ضرورت برنامهریزی دقیق مالی را تأکید میکند.
• در پروژههای خدمات عمومی مانند آب، آموزش و بهداشت، علاوه بر معیارهای فنی، معیارهای تأثیر اجتماعی و محیطی نیز باید در نظر گرفته شود. رعایت این نکته میتواند به بهبود کارایی و کاهش هزینههای حملونقل کمک کند.
• توصیه میشود گزارش ارزیابی پروژه به تأیید کمیته مشترک وزارت اقتصاد و دستگاه اجرایی برسد تا شفافیت و اطمینان برای سرمایهگذاران و ذینفعان تضمین شود. استفاده از مکانیسمهای پوشش ریسک و بیمه، مانند بیمه باربری، میتواند امنیت مالی پروژه را افزایش دهد.
